Həyatın özü kimi marketinq də həmişə inkişafda olan, dinamik və çoxşaxəli fəaliyyət sahəsi olaraq müasir dövrdə daha geniş vüsət almaqdadır. Belə ki, tədricən həyatın və biznesin ən ucqar sahələrinə belə nüfuz etməklə, marketinq, əslində tərəqqinin mühərriki rolu oynamaqdadır.
Bu mənada yanaşdıqda onun ayrılmaz çığırdaşını da unutmaq olmaz - söhbət getdikcə sayı artan istehlaçı kütləsindən gedir. Maraqlıdır ki, insanların həyat səviyyəsi və güzəranı yaxşılaşdıqca, onun həyat tərzi daha keyfiyyətli olduqca, şəxsi inkişafı yüksəldikcə, zövqü daha müasir olduqca, estetik və mədəni istehlak ehtiyacları da vüsət almağa başlayır.
Deməli, o yerdə ki, istehlak var, orada marketinq olacaqdır. Amma bu dəfə marketinq özü davranış tərzini təkmilləşdirməli və fərqli yanaşmaya hazır olmalıdır. Belə ki, mədəniyyət və incəsənət sahəsində istehlakın təyinatı və alışqanlıqları tam fərqlidir. Odur ki, burada ənənəvi marketinqlə uğur qazanmaq perspektivsiz görünür.
Ənənəvi marketinqdə satış həcmini artırmaqla, müştəri ehtiyaclarını qarşılamaqla, gündəlik tələbat mallarının geniş yelpazəsini təklif edərək satışı və alışı stimullaşdırmaqla gəlir əldə olunur. Müştəri ehtiyaclarının düzgün təhlil olunması və onların ehtiyaclarını qarşılayacaq məhsulun və ya xidmətin təklif olunması, müxtəlif strategiya və taktiki fəndlərlə əhalinin daha geniş təbəqələrini bu məhsulu almağa sövq etməklə marketinq öz işini bitmiş hesab edir.
Mədəniyyət və incəsənət sahəsində, əqli fəaliyyət məhsullarının təqdimi mühitində, kreativ sənaye məhsullarının təklifi zamanı insanların bədii - estetik ehtiyac və tələblərinin qarşılığının təmin olunması aktual olur. Mədəniyyətin və incəsənətin təşkili, həvəsləndirilməsi, yaradıcılıq üçün şəraiti təmin edir ki, bunu sayəsində də sənət inciləri meydana çıxır. Hədəf kütlə də bu və ya diqər sahəni, yaradıcılıq məhsulunu, stili və trendi seçərək onun haqqını ödəyir.
Burada yaradıcılıq məhsulu bazarın öyrənilməsi və təhlili ilə irəliləmir, sənət əsərlərinin mahiyyətinin özəllikləri və keyfiyyəti, sənətkarlıq baxımından dəyəri və qiyməti rəhbər tutulur, kommunikasiya kanallarında və məcralarında həmin sənət nümunələri barəsində məlumatlar, rəylər, tənqidi yazılar dərc olunur, mədəniyyət və incəsənət nümunələrinə potensial alıcının diqqəti cəlb olunur, burada mənəvi mədəniyyət nümunələrinə münasibətdə alıcının zövqü və əsərin populyarlığı, mənəvi mədəniyyətin təcəssümü kimi cəmiyyətin səviyyəsinə və istəklərinə uyğunluğu nəzərə alınır.
Mədəniyyət və incəsənət sahəsində marketinq kompleksinin tərkib hissələri mövcuddur. Onlar da bu istiqamətdə fəaliyyətə əhəmiyyətli dərəcədə təsir gücünə malikdirlər. İlk növbədə mədəniyyət müəssisələrində və sferalarında təyinatından asılı olaraq, məhsul kimi çıxış edən mədəni xidmətlərdən söz gedə bilər.
Belə ki, teatr tamaşası, müzikl və muzey tam başqa formatlarda və özlliklərdə xidmət təklif edən mədəniyyət təsisatlarıdır. Məsələn, sərgidə və ya açıq meydan tamaşalarında, kütləvi estrada konsertlərində sərgi, tamaşa və konsert əsas xidmət olaraq təklif olunur. Lakin burada əlavə xidmət təklifləri də yer alır. Məsələn, sərgi zamanı büfet, kafe, keterinq, muzey mağazaları, qəbullar, görüşlər, kamera orkestrinin çıxışı, tamaşa və rəqslər də təklif oluna bilər.
Mədəniyyət təyinatlı xidmətlərin istehlakçıları mənəvi inkişafı yüksək olan ən müxtəlif təbəqləri əhatə etə bilər. Burada heç də həmişə təhsil və peşə həlledici olmur. Sosial baxımdan hədəf kütlənin tərkibi rəngarəng olur. Odur ki, onların ehtiyaclarının qarşılanması bu mənada mühüm səciyyə daşıyır, bu amili nəzərdən qaçırmaq və ona etinasız qalmaq artmarketinqdə yolverilməzdir.
Mədəniyət sahəsində artmarketinqdə qiymət siyasəti də mühüm rol oynayır. Bu məqamda mədəniyyət təşkilatının qiymət siyasəti üçün meyar olaraq həmin qurumun faliyyətinin sosial məqsədləri həledici olur. Qiymətlər də konkret hədəf kütlə üçün əlçatan olmaq baxımından önəmli olur. Əks halda, təşkilat öz niyyətindən imtina edəcəkdir. Yəni qiymətlər bazar münasibətlərinin müəyyən etdiyi səviyyədən aşağı olacaq və ya pulsuz, sponsorluq müstəvisində həyata keçiriləcəkdir.
Mədəniyyət sahəsində artmarketinqin qarşısında duran önəmli vəzifələrdən biri də məhsulun irəlilədilməsidir. Mədəniyyət sferası üçün məhsulun irəlilədilməsində reklam, birbaşa marketinq və ictimaiyyətlə əlaqə önəm kəsb edir. Təbiidir ki, reklam və birbaşa marketinq mədəniyyəti dəstəkləyən fondların fəaliyyətini gerçəkləşdirəcək gəlirləri artrmaq məqsədi güdür, ictimaiyyətlə əlaqənin missiyası isə nüfuz qazanmağa xidmət edir.
Şübhə yoxdur ki, mədəniyyət sahəsində də marketinq mütəxəssisləri fəaliyyət göstərir, böyük qurumlarda marketinq, inkişaf və ictimaiyyətlə əlaqələr üzrə şöbələr fəaliyyət göstərir. Kiçik qurumlarda isə bu funksiya bir şöbənin üzərinə düşür. Daha kiçik qurumlarda isə həmin vəzifə digər şöbələrdən birinə həvalə olunur.
Mədəniyyət sahəsində marketinqin fəaliyyəti üçün müəyyən prinsiplər formalaşmalıdır ki, onlarsız da effektiv nəticələrin əldə olunması mümkünsüz görünür.
Əvvəlan, hədəf kütlənin tələblərini nəzərə alaraq onu sosial-mədəni xidmətlər bazarına hədəflənmək zəruridir.
İkincisi, əhalidə maraq yaradılmalıdır ki, konkret bədii məhsula tələb formalaşdırılsın.
Üçüncüsü, aktual məkanlarda və dəstək verə biləcək kommunikasiya formatları sayəsində hədəf kütlə ilə qarşılıqlı fəaliyyətin təşkilinə səfərbərliyin təmin edilməsi vacibdir.
Dördüncüsü, elə bədii əsrlər yaradılmalı və təklif olunmalıdır ki, hədəf kütlənin seçiminə cavab versin və zamanın aktual tendensiyalarının tələblərinə cavab versin.
Xülasə, mədəniyyət və incəsənət məhsulları yaradıcııq əsərləri olduğundan onların marketinqi daha çox hədəf kütlənin sosial statusuna, zövqünə və mənəvi zənginliyə dayanıqlıdır. Burada mənfəət önəmli olsa da, həlledici deyildir, bu məhsul istehlakından daha çox sosial mahiyyət daşıyan məsələdi, mənəviyyat məsələsidir.
Zövqünüz yüksək olsun diləyi ilə,
Teymur Məmmədov,
Kreativ direktor
Adver.az